Ruwe wetenschap . A Brief History of Science | PBS

A Brief History of Science

De mensheid is altijd nieuwsgierig geweest, wilde begrijpen waarom dingen zich op een bepaalde manier gedragen en probeerde waarnemingen te koppelen aan voorspellingen. Sinds de prehistorie observeren we bijvoorbeeld de hemel en proberen we de seizoensgebonden veranderingen in de stand van de zon, de maan en de sterren te verklaren. Rond 4000 v. Chr. probeerden de Mesopotamiërs hun waarnemingen te verklaren door te suggereren dat de aarde zich in het centrum van het heelal bevond en dat de andere hemellichamen eromheen bewogen. Mensen zijn altijd geïnteresseerd geweest in de aard en de oorsprong van dit heelal.

Metallurgie

Maar zij waren niet alleen geïnteresseerd in astronomie. De winning van ijzer, die tot de IJzertijd leidde, is een chemisch proces dat de eerste metallurgen ontwikkelden zonder ook maar iets van de betrokken wetenschap te begrijpen. Toch slaagden zij erin de extractie met vallen en opstaan te optimaliseren. Daarvóór werden koper en tin gewonnen (wat tot de Bronstijd leidde) en later zink. Hoe elk van deze processen precies werd ontdekt is verloren gegaan in de nevelen der tijden, maar het is waarschijnlijk dat zij werden ontwikkeld door observatie en experimenten op een vergelijkbare manier als door de wetenschappers van vandaag wordt gebruikt.

Medicijnen

De vroege mensheid merkte ook op dat bepaalde planten konden worden gebruikt om ziekte en kwalen te behandelen en er werden kruidengeneesmiddelen ontwikkeld, waarvan sommige nog steeds door moderne farmaceutische bedrijven worden gebruikt om aanknopingspunten te bieden voor nieuwe synthetische geneesmiddelen.

De Grieken

De eersten die probeerden de theorie achter hun waarnemingen te ontwikkelen, waren de Grieken: mensen zoals Pythagoras, die zich concentreerden op een wiskundige kijk op de wereld. Evenzo ontwikkelden Aristoteles en Plato logische methoden om de wereld om hen heen te onderzoeken. Het waren de Grieken die voor het eerst suggereerden dat materie bestond uit atomen, fundamentele deeltjes die niet verder konden worden gesplitst.

Maar het waren niet alleen de Grieken die de wetenschap verder brachten. Ook in India, China, het Midden-Oosten en Zuid-Amerika werd wetenschap ontwikkeld. Ondanks hun eigen culturele kijk op de wereld, ontwikkelden zij elk onafhankelijk materialen als buskruit, zeep en papier. Maar pas in de 13e eeuw werd veel van dit wetenschappelijk werk samengebracht in Europese universiteiten, en begon het meer te lijken op de wetenschap zoals wij die vandaag kennen. Aanvankelijk verliep de vooruitgang betrekkelijk traag. Het duurde bijvoorbeeld tot de 16e eeuw voordat Copernicus onze kijk op het heelal (letterlijk) revolutionair veranderde en voordat Harvey zijn ideeën over de bloedcirculatie in het menselijk lichaam naar voren bracht. Deze langzame vooruitgang was soms het gevolg van religieuze dogma’s, maar ook van moeilijke tijden!

De geboorte van de moderne wetenschap

In de 17e eeuw werd de moderne wetenschap echt geboren en begon men de wereld nauwkeuriger te onderzoeken met instrumenten als de telescoop, de microscoop, de klok en de barometer. Het was ook in deze tijd dat men wetenschappelijke wetten begon op te stellen voor verschijnselen als de zwaartekracht en de wijze waarop het volume, de druk en de temperatuur van een gas met elkaar in verband staan. In de 18e eeuw werd een groot deel van de fundamentele biologie en scheikunde ontwikkeld als onderdeel van het tijdperk van de Verlichting.

In de 19e eeuw kwamen enkele grote namen uit de wetenschap: mensen als de chemicus John Dalton, die de atoomtheorie van de materie ontwikkelde, Michael Faraday en James Maxwell, die beiden theorieën over elektriciteit en magnetisme naar voren brachten, en Charles Darwin, die de (nog steeds) omstreden evolutietheorie voorstelde. Elk van deze ontwikkelingen dwong wetenschappers hun opvattingen over de werking van de wereld radicaal te herzien.

De vorige eeuw bracht ontdekkingen als de relativiteit en de kwantummechanica, die opnieuw van wetenschappers eisten dat zij de dingen op een heel andere manier bekeken. Het doet je afvragen wat de iconoclastische ontdekkingen van deze eeuw zullen zijn.

De onderstaande tabel geeft de tijdschaal aan van enkele van de belangrijkste gebeurtenissen in de geschiedenis van de aarde en de ontwikkelingen in wetenschap en technologie. Het laat iets zien van de parallelle ontwikkeling van de menselijke communicatie en van de wetenschap en haar technologische toepassingen, geplaatst in de context van de geschiedenis van de Aarde als geheel. De jaren vóór heden (BP) in deze tabel zijn uiteraard benaderend, in die zin dat zij slechts “ongeveer zo lang geleden” inhouden. Wat de oudere tijden betreft, is het duidelijk dat geen enkele wetenschapper kan bewijzen dat de Aarde precies 4.600.000.000 jaar geleden werd gevormd, of dat de eerste menselijke nederzettingen 12.000 jaar geleden werden gesticht.